NFT Çağında Basılı Çizgi Roman Yayıncılığı ve “Mis” Örneği

Teknolojinin gelişmesi ile tüm dünyada yıllardır tartışılan basılı yayın tirajları NFT teknolojisinin popülerleşmesi ile beraber tekrar gündeme gelmiştir.  Yüzyıllardır devam eden gazete ve dergi yayıncılığı son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmelerle düşüşe geçmiştir. Bu süreçte birçok gazete ve dergi basılı yayınını sonlandırmak zorunda kalmıştır. Yayın hayatı sona eren matbuatlar arasında çizgi roman ve mizah yayını yapan dergi ve fasiküller de yer almaktadır. Bu yazımızda çizgi roman yayıncılığı ile NFT ilişkisini ve yeni bir format ile okuyucuyla buluşan “Mis” çizgi roman dergisini inceleyeceğiz.

Çizgi Roman ve Mizah Dergileri

Çizgi romanı tanımlarken bir anlatının, anlatıdaki karakter ve motiflerin paneller içerisine çizgi ile uyarlanmış halidir diyebiliriz. Araştırmacılar tarafından kabul edilen ilk çizgi roman örneği New York Journal’da yayınlanan “The Yellow Kid” (1896)dir. Richard Fenton Outcalt’ın oluşturduğu The Yellow Kid, bir çocuğun maceralarının anlatıldığı bant karikatür serisidir. Bu serinin hayranlıkla karşılanması üzerine yayınlandığı dönem birçok gazetede de benzer tekniklerle oluşturulan bant karikatür ve çizgi romanlar sayfalara taşınmıştır.

The Yellow Kid (No: 1)

Çizgi romanın, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde yeşererek bugün bildiğimiz birçok çizgi romanın doğmasını sağlaması ve dünyaya yaygınlaşması hayli kısa sürmüştür. Birçok ülke kendi ekolüyle dünya çizgi romanına eserler kazandırsa da içlerinde en popüleri çizgi romanın bir endüstriye dönüştüğü ABD’dir. Bugün Amerikan çizgi romanı denince süper kahraman öyküleri akla gelse de bunun yanı sıra ABD çizgi dünyası önemli bir mizah üssü olur. Bu üssün örnekleri “Mad”, “The New Yorker” gibi dergilerdir.

Türkiye’de Çizgi Roman ve Mizah Yayıncılığı

Türkiye’de daha çok mizah dergisi formatında yürütülen çizgi roman yayıncılığı yüz yılı aşkın bir tarihe sahiptir. Ülkemizde ilk mizah dergisi 1870 yılında Teodor Kasap’ın kurduğu Diyojen‘dir. Türkiye’de cumhuriyet öncesi ve cumhuriyet sonrası dönemde yüzlerce mizah dergisi okuyucu ile buluşmuştur. Bu dergiler içerisinde en önemlileri Oğuz Aral‘ın çıkardığı Gırgır, Tuncay Akgün ve arkadaşlarının çıkardığı Leman, Erdil Yaşaroğlu ve arkadaşlarının çıkardığı Penguen, Uğur Gürsoy ve arkadaşlarının çıkardığı Uykusuz‘dur. Leman ekibi 1996 yılında L-Manyak isimli çizgi roman dergisini, Penguen ekibi 2001 yılında Lombak, Uykusuz ekibi 2009 yılında Hortlak dergisini çıkarmıştır.

Çıkarılan çizgi roman dergileri arasında en uzun soluklu olan L-Manyak dergisi Ocak 2016’da yayın hayatını sonlandırmıştır. Bunların yanı sıra Amerika’da oldukça popüler olan Mad dergisi  Türkiye’de 2000 yılı Ağustos ayında Orhan Alev editörlüğünde yayımlanmıştır. Mad dergisi yeterli tirajı yakalayamadığı için 2001 yılında yayın hayatını sonlandırmıştır. 2001 yılında Ergün Gündüz, İlban Ertem, Hasan Kaçan ve Latif Demirci gibi birçok usta çizerin çıkardığı Joker isimli çizgi roman dergisinin yayın hayatı da ne yazık ki kısa sürmüştür.

Günümüzde basılı formda pek fazla çizgi işleri yayınlayan dergi kalmamıştır. Hâlâ kâğıt baskı yayınını sürdüren dergilere Leman, Uykusuz ve Bayan Yanı dergileri örnek verilebilir.

Türkiye’de yayınlanan mizah ve çizgi roman dergileri

Çizgi Romanın Sosyal Medya Sonrası Geldiği Nokta

Bir dönem tirajı 1 milyonu bulan dergilerin tirajı TV ile  düşüşe geçse geçse de okuyucu kaybı açısından en büyük düşüş internet ile gerçekleşmiştir. Sosyal medya platformlarının herkes tarafından kullanılan birer popüler mecra haline gelmesiyle birlikte basılı çizgi roman ve mizah dergisi yayıncılığı okuyucu kaybetmiştir. Kimi internet kullanıcısının  dergilerde çıkan çalışmaları eser sahiplerinden izinsiz şekilde online çevrelere yüklenmesi de okuyucu sayısında düşüşe neden olmuştur. Birçok dergi bu dönemde kapanmak zorunda kalır. Yayın hayatı sonlanan popüler dergiler arasında mizah dergisi Penguen, çizgi roman dergileri L-Manyak ve Hortlak da vardır.

Ünlü mizah dergisi Penguen 2017 yılında son sayısını yayınlayarak okuyucuya veda ederken okuyucuya bir mesaj bırakır. Mesajda, derginin kapanma nedeninin ardında yatan tiraj düşüşü, dergide yayınlanan çalışmaların bazı internet kullanıcılarının eser sahiplerinden izinsiz şekilde web siteleri veya sosyal medya platformlarından bunları paylaşarak haksız gelir elde etmeleri, okuyucunun dergide çıkan işleri sosyal medyada gördüğü için dergi satın almayı bırakması gibi konulara dikkat çekilmiştir.

Dünyada ve ülkemizde kan kaybeden basılı yayıncılık, eser üreticilerini sosyal medya ve Patreon benzeri platformlara yönlendirdi. Yıllardır Türkiye’nin en çok satan dergilerinde çizen isimler kişisel sosyal medya hesaplarından, çevrimiçi dergi uygulama ve web sitelerinden veya Patreon benzeri bağış platformları aracılığıyla eserlerini okuyucu ile buluşturmaya başladı.

Sosyal medyayı etkin bir biçimde kullanan çizer listesi oldukça uzun sözü edilen çizerlerden en çok ön plana çıkan isimler ve kullandıkları platformlara bakacak olursak; Emrah Ablak oluşturduğu “karikafilm” formatını kişisel instagram hesabından, Serkan Altuniğne okuyucuları tarafından oldukça sevilen “Bobo” bant serisini instagram, patreon hesapları ve çevrimiçi dergisinden, Yılmaz Aslantürk uzun yıllardır çizdiği “Otisabi” öykülerini patreon hesabından, “Kötü Kedi Şerafettin“in yaratıcısı Bülent Üstün, objeart çalışmalarını instagram hesabından hayranları ile paylaştı.

Serkan Altuniğne tarafından çizilen “BOBO” öykülerinden oluşan “BOBO” adlı kitabın kapağı

NFT Nedir?

NFT‘nin tanımına bakacak olursak; Non Fungible Token’ın kısaltması olan NFT, dijital bir nesnenin biricik ve benzersiz olduğunu ve başka bir nesnenin yerine geçmeyeceğini onaylayan ve bunların blockchain (blok zinciri) adlı bir dijital defterde depolandığı veri birimidir. NFT, diğer coinlerden farklı olarak kopyalanamaz, başka bir eserin yerine geçemez. NFT‘deki amaç bir dataya erişimi kısıtlamaktan ziyade datanın sahibine telif haklarının dışında bir sahiplik kanıtı sağlamaktır.

blockchain

Bir NFT Çizgi Roman Dergisi olarak Mis Dergi

Türkiye’nin popüler çizerleri Mayıs 2022 tarihinde bir dergi çıkardı. Derginin başında uzun yıllardır mizah dergilerinde karikatür ve çizgi öyküler çizen, mizah yazıları kaleme alan “Jamal” ve “Tübitak” isimli çizgi serinin ana karakteri Bayram Efendi gibi unutulmaz karakterlerin yaratıcısı usta çizer Emrah Ablak yer aldı. Ablak, 2022 yılında webrazzi isimli web sitesine verdiği röportajda NFT ve basılı medya ile ilgili şu sözleri belirtir:

…Eski tadı kaybetmeden yenisini inşa etmemiz gerekiyor. NFT çabamız da bunun bir sonucu… (webrazzi, 2022)

2022 yılında yayın hayatına başlayan Mis Dergi geleneksel ile moderni, usta çizerler ile genç çizerleri bir araya getirerek son yıllarda kan kaybeden Türkiye dergiciliği için bir umut ışığı olmuştur. Webrazzi’ye verdiği röportajda NFT teknolojisi üzerine “bugün bu gördüğümüz henüz buzdağının görünen kısmı” diyen Emrah Ablak, dergideki diğer çizerler ile birlikte 600 sayfalık bir yenilikçi örnek sunmuştur.

Derginin basılı versiyonu Marmara Çizgi tarafından basıldı. Bu versiyonun geliri derginin masrafları için kullanıldı. “Mis“in NFT formatı ise Kanada’da yaşayan NFT grubu olan Pogzi Tech tarafından dijital ortama taşındı. Derginin 1. sayısının 2000 adet çıkan baskısı Cartoon İstanbul sırasında tükenir ve ilk sayının ikinci baskısı hızlı bir şekilde okuyucuyla buluştu. Derginin NFT formatına Mis Dergi web sitesinden ulaşabilirsiniz.

Mis Dergi’ye ait web sitesinden ekran alıntısı. Mis NFT hakkında bilgi içermektedir. (MİS, 2022)

Alfabetik sıraya göre dergi kadrosu

Emrah Ablak’ın yanı sıra kadroda birçok usta çizer de eserleri ile “Mis” aracılığıyla okuyucuyla buluşur. Gırgır dergisinin popüler çizerleri Ergün Gündüz ve Bülent Arabacıoğlu da bu dergide eserlerini okuyucuya sunar. Ustaların dışında dergide genç çizerler de bulunur. Bu genç isimler eserlerini genellikle kişisel sosyal medya hesaplarında yayınlayan isimlerdir. Mis Dergi çizer kadrosu ise şu şekilde:

Betül Yılmaz, Bülent Arabacıoğlu, Bülent Üstün, Burak Şentürk, Can Baytak, Cengiz Üstün, Doğa Batır, Eda Oral, Elif Nurşad, Emrah Ablak, Emre Özbay, Ergün Gündüz, Ethem Onur Bilgiç, Geyik Yavrusu, Gökçe Akgül, Göktuğ Zeytçioğlu, Günseli Sepici, Hakan Karataş, Hakan Tüzün Şengün, İlke Ekbul, İltem Dilek, İrem Büşra Coşkun, Işılay Türküm, Korgün Akgün, Kubilay Odabaş, Maya Bora, Memo Tembelçizer, Mert Dolapçıoğlu, Münircan Özdemir, Murat Kalkavan, Muzaffer Gümüşsu, Nehircan Özdemir, Onurcan Duman, Ozan Bilaloğlu, Ömer Göksel, Öykü Yüksel, Özge Şat, Sadi Tekin, Selin Dönmez, Serdar Akar, Serkan Altuniğne, Sevcan Bekdemir, Sibel Bozkurt, Tan Yücel, Tarık Arıcı, Tolga Hırsova, Tolgahan Bayhan, Tunç Topçuoğlu, Utku Yavaşça, Yasemin Ezberci, Yetkin Gülmen, Yusuf Örs ve Zehra Ömeroğlu.

Mis Dergi çizer kadrosu(MİS, 2022)

Sonuç

Dünyada uzun yıllardır devam eden basılı çizgi roman yayıncılığı teknolojinin gelişmesiyle birlikte büyük tiraj kaybı yaşamıştır. Basılı çizgi roman ve karikatürlerin yerini sosyal medyada “meme” adı verilen görsellere bırakmasıyla beraber basılı yayın dünyasında düşen tirajları tekrar yükseltmek için çeşitli çözüm yolları aranmıştır. Bunlardan en yenisi Türkiye’de yayın hayatına başlayan “Mis” dergidir. Mis dergi basılı ve dijital formatta okuyucu ile buluşan bir dergidir. Dergi geleneksel çizgi roman baskısı ve günümüz NFT teknolojisini harmanlayarak basılı yayın dünyasında bir yenilik yaratmıştır.

Kaynakça

Doğan, B., Ersöz, S. Ş., & Şahin, C.(2022). Kripto Sanatı ve NFT.Journal of History Culture and Art Research, 11(1), 1-12

Özrili, Y. (2021). Olmayan müze: Kripto sanat. Turizm Çalışmaları Dergisi, 3(1), 1-14.

Gazan, O. (2022, Mayıs 17). Çizgi Roman Dergisi ve NFT Bir Arada: Mis Dergi. bigumigu: https://bigumigu.com/haber/cizgi-roman-dergisi-ve-nft-bir-arada-mis-dergi/ adresinden alındı

İçözü, T. (2022, Mayıs 20). Dergicilikte NFT’ler ile yeni döneme iyi bir örnek: Mis. webrazzi: https://webrazzi.com/2022/05/20/dergicilikte-nft-ler-ile-yeni-doneme-iyi-bir-ornek-mis/ adresinden alındı

İçözü, T. (2022, Haziran 23). Emrah Ablak dergiciliğe NFT katmanı ekleyen Mis Dergi’yi anlattı. webrazzi: https://webrazzi.com/2022/06/23/emrah-ablak-dergicilige-nft-katmani-ekleyen-mis-dergi-yi-anlatti/ adresinden alındı

HABERTÜRK. (2017, Nisan 26). Penguen dergisi kapanma nedenini takipçileriyle paylaştı. HABERTÜRK: haberturk.com adresinden alındı